Pomimo tego, że łątki są dodatkowymi elementami stawu kolanowego, pełnią w nim bardzo istotne funkcje. Ich zadaniem jest przystosowanie do siebie powierzchni stawowych, pomiędzy kością udową i piszczelową, a także zapewnienie całkowitej stabilizacji kolana podczas procesu rotacji. Warto zaznaczyć, że łąkotki są również ochroną dla więzadeł kolanowych i torebki stawowej. Niestety, mimo tego, że pochłaniają one aż 50% obciążeń podczas wyprostu i 80% podczas zgięcia kolana, często w wyniku regularnych procesów, dochodzi do ich uszkodzenia. Co może być przyczyną defektu łąkotki i jak przebiega rehabilitacja?
Jak dochodzi do uszkodzenia łąkotki?
Łąkotki mogą ulec uszkodzeniu podczas sytuacji, w których poddane są silnym skrętom, regularnym obciążeniom w niezmiennej pozycji, a także, gdy narażone są na długotrwałą pracę w jednym ustawieniu kolana. Urazy łąkotek dotyczą zazwyczaj elementu przyśrodkowego i spowodowane są obrotem podudzia ze zgiętym kolanie lub skręceniem uda przy nieruchomej stopie.
Licznie przeprowadzone badania wskazują na to, że urazy łąkotek dotyczą najczęściej płci żeńskiej. Główną przyczyną jest wystąpienie zmian hormonalnych, które powoduje wyniszczenie i osłabienie więzadeł i mięśni. U mężczyzn proces ten następuje w wieku 30-40 lat. U osób młodszych uszkodzenie łąkotek następuje zazwyczaj w wyniku kontuzji sportowej, zaś w przypadku osób, które ukończyły 40 rok życia, pojawiają się urazy, których tłem jest zwyrodnienie stawu.
Główne przyczyny uszkodzenia łąkotki:
- gwałtowne urazy podczas skręcenia i zgięcia stawu kolanowego (następują głównie podczas uprawiania sportu np. jazdy na nartach, gry w piłkę nożną). W takim przypadku, nierzadko następuje też uszkodzenie więzadeł
- silne przeciążenia (spowodowane częstym i męczącym uprawianiem sportu lub długotrwałym pozostaniem w niezmiennej pozycji np. kucanie)
- zmiany zwyrodnieniowe
- torbiele powstałe wewnątrz stawu kolanowego
- zaburzenia struktury łąkotki
- Obrzęk kolana
- Nagłe ocieplenie kolana
- Trudności z poruszaniem się
- Usztywnione kolano lub uczucie zablokowania stawu
- Niestabilność kolana (uciekanie)
- Zmieniony obrys stawu kolanowego
- Przymusowa pozycja stawu (lekkie zgięcie)
- zszycie uszkodzonego fragmentu łąkotki i zawiązanie szwów w torebce stawowej. Możliwe jest także złączenie fragmentów za pomocą kotwiczek biowchłanialnych lub zszywek, mocowanych na torebce stawowej.
- przeszczep łąkotki, do którego stosowane są macierze z kolagenu, przeszczepy ze ścięgien i polimery sztuczne. Jednak najlepszym rozwiązaniem jest przeszczep łąkotki ludzkiej, pobranej od dawcy z banku tkanek. Ważne jest, aby przeszczep wykonany został jak najszybciej po wystąpieniu urazu. W przeciwnym razie ryzyko powstania zmian zwyrodnieniowych gwałtownie się zwiększa.
- Fizykoterapię- zawiera zabiegi, których celem jest działanie przeciwbólowe i regeneracyjne stawu. Stosuje się również krioterapię (leczenie stawu zimnem) oraz zabiegi, których celem jest przyspieszenie gojenia się urazu (magnetoterapia, laseroterapia, leczenie za pomocą ultradźwięków). W sytuacji, gdy nastąpiło znaczne osłabienie mięśni stawu kolanowego i konieczne jest ich wzmocnienie, przeprowadza się elektrostymulację za pomocą prądów o małej częstotliwości.
- Kinezyterapię- obejmuje ona wykonywanie ćwiczeń leczniczych, takich jak: niesilne ćwiczenia stawu kolanowego (bez obciążenia chorego elementu), ćwiczenia izometryczne, rozciągające oraz te, których celem jest pobudzenie impulsów nerwowo-mięśniowych.
Jakie są najczęstsze objawy urazów łąkotek?
Najczęstszą dolegliwością, która pojawia się podczas uszkodzenia łąkotki jest nagły, silny ból kolana, który w późniejszej fazie nasila się podczas klękania lub kucania. Często, podczas poruszania się, występuje głośny, słyszalny trzask w kolanie. Innymi objawami mogą być:
Leczenie uszkodzonej łąkotki
W przypadku zewnętrznego uszkodzenia elementu stawu, możliwe jest samoistne wygojenie się łąkotki, dzięki dobremu ukrwieniu miejsca. Jednak większość urazów obejmuje wewnętrzną strefę łąkotek, która charakteryzuje się znacznie gorszym ukrwieniem, przez co niemożliwa jest samodzielna naprawa.
Uraz łąkotki diagnozuje się poprzez wykonanie badania fizykalnego, badania USG i rezonansu magnetycznego. W przypadku wątpliwości przeprowadza się też artroskopię kolana. Po ocenie rodzaju uszkodzenia, lekarz podejmuje decyzję czy należy zastosować leczenie zachowawcze czy konieczne jest uszkodzenie lub naprawa uszkodzonego elementu stawu.
Leczenie zachowawcze polega na przyjmowaniu przez pacjenta leków, regularnym chłodzeniu uszkodzonej kończyny, odciążeniu stawu oraz przeprowadzeniu rehabilitacji.
Leczenie operacyjne przyjmuje formę artroskopii stawu kolanowego, podczas której następuje ocena wielkości powstałego urazu oraz miejsca uszkodzenia. Artroskopia obejmuje:
Rehabilitacja uszkodzonej łąkotki
Co ważne, w przypadku urazów łąkotki warto zadbać o odpowiednią rehabilitację, która obejmuje profilaktykę przeciw obrzękom (odpowiednia pozycja uszkodzonej kończyny, ochłodzenie kolana oraz stosowanie zastrzyków przeciwzakrzepowych), nieforsowanie chorej kończyny po zabiegu (przez co najmniej 2 tygodnie po operacji należy nosić stabilizator, dzięki któremu ograniczone zostaną ruchy obejmujące zgięcie i wyprost stawu kolanowego oraz ułatwiona zostanie stabilizacja rzepki).
Rehabilitacja obejmuje również:
W kolejnych fazach rehabilitacji kinezyterapeutycznej, stopniowo wprowadzane są ćwiczenia oporowe, które odpowiadają za wzmocnienie pracy mięśni (zwłaszcza mięśnia czworogłowego), ćwiczenia zwiększające elastyczność tkanek miękkich i poprawiające czucie stawu w przestrzeni.
Trzecia faza kinezyterapii obejmuje ćwiczenia całej dolnej kończyny, mające na celu zwiększenie siły stawu, poprawę kontroli ruchu oraz jego dynamiki (zazwyczaj jest to metoda PNF- Proprioceptiv Neuromuscular Facilitation, czyli torowanie mięśniowo-mięśniowe). W ostatniej części terapii rehabilitacyjnej przeprowadza się treningi funkcjonalne, które przyjmują formę ćwiczeń z pełnym obciążeniem kończyny (np. biegi).
Kinesiotaping– inaczej plastrowanie, które polega na obklejeniu uszkodzonego stawu kolanowego specjalnymi plastrami, których celem jest zapewnienie stabilizacji, pobudzenie procesów gojenia się oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia kontuzji podczas wykonywania aktywności fizycznej.
